Al zolang er mensen bestaan, wordt de overgang van oud naar nieuw gevierd. De steeds terugkerende overgang van lente naar zomer, naar herfst, naar winter, heeft volkeren over de hele wereld geïnspireerd om een slot en een start van de cyclus in het leven te roepen.

De stand van de zon als richtpunt
De seizoenen hadden vooral voor de eerste landbouwmaatschappijen een grote impact. Telkens keerden de periodes terug waarin er gezaaid, gekweekt en geoogst moest worden. In de winter viel het werk stil. Sommige oogsten moesten nog rijpen of drogen, maar werk buiten was er haast niet. Het was vooral een kwestie van overleven. Net daarom kreeg het fenomeen van de winterzonnewende, het moment waarop de zon op haar laagste punt staat en de langste nacht van het jaar ingaat, een heel belangrijke betekenis. Eenmaal dat dieptepunt werd bereikt, kon het dus alleen maar de goed kant op gaan. Volkeren als de Grieken en de Germanen vierden de zonnewende daarom met grote vuren en maakten goede voornemens voor de nieuwe cyclus. Perzen, Feniciërs en Egyptenaren vierden het nieuwe jaar liever in maart, wanneer de lente begon. De Kelten vierden hun nieuwjaar dan weer eind oktober, op Samhein, net wanneer de laatste oogst werd binnengehaald.

De invloed van Caesar
De Romeinen, en Julius Caesar in het bijzonder, hebben een grote invloed gehad op de kalender zoals we hem nu kennen. Het was Caesar die in 46 voor Christus besliste dat januari de eerste maand van het jaar moest worden en niet maart, zoals dat vroeger was. Januari was naar de god Janus genoemd, de god van deuren en doorgangen. Hij werd afgebeeld met twee gezichten, één dat voor zich keek en één dat achter zich keek. Caesar vond het daarom ideaal om januari te nemen als eerste maand.

Maria Boodschap
De christenen hebben 1 januari lang afgewezen als het moment om het begin van het jaar te vieren. Aan de verering van de god Janus hadden zij immers geen boodschap. Zij bleven daarom traditioneel het nieuwe jaar vieren op 25 maart, Maria Boodschap, de dag waarop Maria de boodschap krijgt van de engel Gabriël dat zij zwanger is van een kind dat ze Jezus moest noemen. Het is pas wanneer Paus Gregorius in 1582 de Juliaanse kalender onder handen neemt dat ook de christenen instemmen met de nieuwjaarsviering op 1 januari.