Kinderen zijn er krakken in: ‘Nee, dat wil ik niet’, ‘Nee, dat doe ik niet’, ‘NEE!’. Als volwassene voelen we ons vaak niet goed bij een ‘nee’: bang voor de gevolgen. Toch is een ontkennend antwoord op een vraag niets om je slecht over te voelen. Wij leren je hoe je gemakkelijker ‘nee’ zegt.

Assertief, subassertief of agressief

Vaak wordt gedacht dat mensen die ‘ja’ knikken, onzeker zijn en dat anderen die ‘nee’ durven zeggen, assertief zijn. Zo eenvoudig is het echter niet. Eigenlijk zijn subassertiviteit, assertiviteit, maar ook agressiviteit houdingen die ieder van ons in zich heeft.

Subassertiviteit:

• Je hebt respect voor de ander, maar geen respect voor jezelf.
• Je bevestigt jezelf niet.
• Je vlucht, er is dus eigenlijk geen contact.
• Het resultaat is een conflict met jezelf.

Assertiviteit:

• Je hebt respect voor jezelf en de ander.
• Je bevestigt jezelf duidelijk.
• Je gaat de confrontatie aan, waardoor er een eerlijk contact is.
• Het resultaat: je houding heeft het gewenste effect.

Agressiviteit:

• Je hebt geen respect voor de andere, alleen maar voor jezelf.
• Je bevestigt jezelf op een overdreven manier.
• Je vecht, er is sprake van een gewelddadig contact.
• Het resultaat is een conflict met de ander.

Deze opstellingen tonen zich in verschillende situaties. Je bent bijvoorbeeld subassertief ten opzichte van je baas omdat je bang bent om ontslagen te worden of tegenover je ouders omdat zij al zo veel voor je gedaan hebben. Assertief ben je tegenover vrienden, vage kennissen en opdringerige verkopers: je verwoordt dan duidelijk je mening zonder de ander daarbij te kwetsen. Je agressiviteit kom je tegen als je in je stamcafé zit te supporteren voor je favoriete voetbalploeg en je in discussie treedt met een fan van de tegenstander.

Vanuit dit inzicht wordt ‘nee’ zeggen al een stap gemakkelijker. Je weet nu dat je best assertief kan zijn, alleen nog niet in alle omstandigheden. Weet dat als je ‘nee’ kan zeggen, je zelfbewust en weerbaar bent. Je blijft dan dicht bij jezelf, bij dingen die jij belangrijk vindt en die passen bij jouw persoon. Eigenlijk is ‘nee’ zeggen ‘ja’ zeggen tegen wat je echt wil.

Waarom is ‘nee’ zeggen moeilijk?

Nee heb je en ja kan je krijgen, zo gaat het gezegde. Toch vinden we dat een eenvoudige ‘nee’ onvriendelijk klinkt, zeker als er geen excuses, verklaringen of uitvluchten mee gepaard gaan. We zijn voornamelijk bang voor de gevolgen van een 'nee': je collega’s gaan je niet meer aardig vinden, ze gaan je als een luierik en profiteur zien; je ouders voelen zich zeker gekwetst en dat terwijl zij al zo vaak voor jou klaar hebben gestaan; je vriend(in) zal boos zijn, er komt misschien wel een einde aan jullie lange vriendschap. Doemdenken is dus niet veraf.

Mogelijke oorzaken van moeilijk ‘nee’ kunnen zeggen:

• Het is fijn als je anderen kan helpen en als je ze het naar hun zin kan maken.
• Je wil de ander niet kwetsen.
• Je bevindt je in een ondergeschikte rol, bijvoorbeeld werknemer tegenover werkgever.
• We voelen ons schuldig en slecht als we anderen iets weigeren omdat we weten dat de ander een ontkennend antwoord niet leuk vindt.
• Je wil ruzie vermijden.

Ook al voel je je schuldig, toch zal je voor jezelf grenzen moeten trekken. Gun daarbij de ander zijn reacties. Zoek desnoods samen een andere oplossing. Toch bevestigend antwoorden met tegenzin is geen goed idee, want je beknot je eigen vrijheid. Dat is eveneens een gevoel waar je je niet goed bij zal voelen, want dan kan je niet eens meer zeggen wat je voelt.

Tips voor een duidelijke nee

Assertieve personen komen voor zichzelf op, zonder andersmans gevoelens en belangen te vergeten:

• Weet wat je wil. Ons leven is nu eenmaal te druk om alles te doen: je hebt niet genoeg tijd om voortdurend ‘ja’ te zeggen. Maak dus keuzes.

• Wees duidelijk ten opzichte van de ander én jezelf. Als je voor jezelf duidelijke doelen hebt gesteld, kan je gemakkelijker ‘nee’ zeggen als een verzoek niet past bij jouw prioriteiten: bijvoorbeeld ‘Nee, dat wil ik niet’.

• Alleen een nee als antwoord vinden mensen te kort en te agressief. Wees gerust, ‘waarom’ zullen ze in dat geval niet snel vragen. Wel kan je eventueel een korte toelichting geven in de vorm van een ik-boodschap bijvoorbeeld.

• Draai anderzijds niet rond de pot. Praat wel over wat je wil, want dat kan men niet van je gezicht aflezen.

• Gebruik liever geen smoezen, voor je het weet zit je zonder of heb je massa’s smoesjes die je ook nog eens allemaal moet onthouden om niet door de mand te vallen. Een echte oplossing biedt een smoesje dus niet.

• Als je er echt mee inzit, kan je samen naar oplossingen zoeken. Je onderhandelt dan als het ware en toont begrip voor de ander. Wees daar voorzichtig mee: het blijft nog altijd de ander zijn probleem. Vermijd dat men jou ziet als de persoon met een oplossing voor alles.

• Houd voet bij stuk. Als de ander na een nee blijft aandringen, dan mag je niet toegeven. Je wil toch niet bekend staan als iemand die na een beetje aandringen alles voor de ander doet?

• Win tijd! Als je het moeilijk hebt om meteen ‘nee’ te zeggen, kan je zeggen dat je er nog even over wil nadenken en dat je er straks op terugkomt.

• Vaak is de ja eruit voor we het weten. Wees ook dan niet bang om terug te komen op je beslissing. Zeg gewoon dat je er nog eens goed over nagedacht hebt en dat je uiteindelijk besloten hebt om het niet te doen. Wacht daar wel niet te lang mee.

• Ondersteun je ontkenning met lichaamstaal en straal ‘nee’ uit. Let op je toon, mimiek en houding. Blijf ontspannen en kijk de ander aan.

• Word assertiever, maar blijf bescheiden. 

• Oefen in ‘nee’ zeggen in gemakkelijke situaties waarbij er geen relatie op het spel staat: de promodame van de supermarkt, leurders.

Onthoud ten slotte dat voortdurend met tegenzin ingaan op andersmans vragen je alleen maar meer onzeker maakt en je zelfvertrouwen ondermijnt. Je doet jezelf dan te kort en dat knaagt aan je zelfrespect. Hou dus van jezelf en verdedig wat belangrijk is voor jou!