Onze kerstboom
Vele volkeren deden vroeger aan bomenverering. De machtige eik was daarbij een favoriet, maar ook de immer groene spar was populair. Door zijn groene kleur een heel jaar te behouden, gaf hij tijdens de donkerste dagen van het jaar de hoop dat alle kleur eens zou terugkomen. Sommige volkeren geloofden ook dat er in de bomen geesten zaten en dat zij tevreden gesteld moesten worden, wilden ze de volgende lente weer groene bladeren en vruchten aan de bomen.
De Kerk was uiteraard tegen de heidense bomenverering, maar kon er niets tegen beginnen. Het gebruik zat bij vele volkeren te diep ingeworteld. Omdat de bomenverering vooral in de wintermaanden gebeurde, besloot de Kerk het gebruik dan maar te integreren in het kerstfeest. De spar werd de uitverkoren boom van de Kerk. Haar driehoekige vorm deed denken aan de Heilige Drievuldigheid. De top van de boom was God de Vader, de onderste punten waren God de Zoon en De Heilige Geest. De volkeren zoals de Germanen konden met deze kerstening vrede nemen, omdat ze dankzij de referentie naar de Heilige Geest nog steeds hun geesten konden vereren zonder daarvoor gestraft te worden.
Het heeft echter lang geduurd voor de kerstboom overal aanvaard werd. De grote, opgetuigde boom was gewoon te uitbundig voor het kerstfeest dat vooral een feest van bezinning was. Op sommige plaatsen is de kerstboom zelfs lang verboden geweest. Pas in de 19de eeuw brak het gebruik door in Engeland toen prins Albert voor koningin Victoria een kerstboom in Windsor Castle zette. In het Vaticaan werd pas in 1982 voor het eerst een kerstboom gezet.
Het versieren van de kerstboom …
… is een ritueel dat een heidense oorsprong heeft. De kale bomen versieren in de winter was voor middeleeuwers een manier om de boomgeesten tevreden te stellen. De versiering moest de boom voor de geesten aantrekkelijk maken, zodat zij erin zouden willen huizen en de bomen de volgende lente niet kaal bleven. Dat de boom naderhand naar binnen werd gehaald, maakte dat de versiering nog uitgebreider werd. Vooral de Duitsers waren bedreven in het versieren van de kerstboom. Later verspreidde deze gewoonte zich over de hele wereld. Het gebruik kreeg ook een christelijke betekenis. Dat de boom bijvoorbeeld met kaarsen, en later met lampjes wordt bekleed, symboliseert Christus zelf, als ‘Licht van de Wereld’.
De oorsprong van de kerstbal …
… lijkt te liggen bij de heksenbal. De middeleeuwers hingen ze op voor de ramen omdat ze rondom weerspiegelden. Niemand kon dus ongezien wegglippen. Boze geesten die zichzelf weerspiegeld zagen en gefascineerd raakten door de schittering van de bal, zouden worden opgezogen in de heksenbal. Hoe de bal dan in de kerstboom is geraakt, is een ander verhaal. Glasblazers in Bohemen zouden tweehonderd jaar geleden in een dronken bui wel eens wedstrijdjes hebben gehouden om te zien wie de grootste glasballen kon blazen. Hun vrouwen trokken ermee naar de plaatselijke markt om ze te verkopen als kerstversiering. Door aan de ballen eenzelfde kracht toe te schrijven als de heksenballen, verkochten de vrouwen ze als zoete broodjes. De glasblazers maakten daarom de ballen wat kleiner, hingen er haakjes aan en voerden ze uit naar alle markten in Europa.
Hulst is als decoratie geliefd omdat …
… het zelfs in de koudste winters groene bladeren én rode bessen blijft hebben. Dat werd beschouwd als een symbool van onsterfelijkheid en sommige volkeren dachten zelfs dat hulst het huis kon beschermen tegen kwade geesten.
Omdat het gebruik van de hulst zo populair was, verbond ook de Kerk er zijn verhaal aan. In de scherpe punten van het hulstblad zagen zij de doornenkroon van Christus. De bessen moesten dan het bloed van Christus symboliseren. Dit symbool was zo krachtig dat ze in Denemarken de hulst tegenwoordig zelfs de ‘Christusdoorn’ noemen.
