Philharmonie in Haarlem (Noord-Holland)

Het oorspronkelijke gebouw stamt uit 1872-1873 en is ontworpen door A. van der Steur sr.[1][2] De eigenaar en exploitant van het complex was de herensociëteit "Vereeniging", die in 1856 was opgericht en al snel was overgegaan tot het organiseren van concerten. De rij panden in de Lange Begijnestraat en Wijde Appelaarsteeg die de sociëteit in de loop der jaren had verworven naast het Joh. Enschedécomplex aan het Klokhuisplein, werd vervangen door de nieuwbouw, die in juni 1873 werd geopend. In 1882 en 1894 vonden nog verbouwingen en uitbreidingen plaats.

In 1920 trok de "Vereeniging" zich terug uit de culturele activiteiten. De sociëteit betrok een nieuw pand aan de Zijlweg. De gemeente Haarlem werd eigenaar van het Concertgebouw en liet de exploitatie tientallen jaren over aan pachters. Een belangrijke uitbreiding was in 1922 de komst van het grote pijporgel van de befaamde Franse orgelbouwer Aristide Cavaillé-Coll. Dit had sinds 1875 in het Paleis voor Volksvlijt gestaan, maar had zijn positie als het belangrijkste Amsterdamse concertorgel moeten afstaan aan het Maarschalkerweerdorgel van het Concertgebouw. Het was van de ondergang gered doordat twee vermogende zakenlieden en cultuurminnaars, Adriaan Stoop en Julius Carl Bunge (de eigenaar van Kareol in Aerdenhout), het hadden aangekocht. Zij kwamen met de gemeente Haarlem overeen dat dit instrument, dat zeer geschikt is voor muziek uit de romantiek, in de Grote Zaal van het Haarlemse Concertgebouw werd geplaatst. Hierdoor bevindt het zich op slechts enkele tientallen meters afstand van het beroemde hoofdorgel van de Grote of Sint-Bavokerk in Haarlem van Christian Müller op de aangrenzende Grote Markt.

De Grote Zaal was de thuisbasis van de Haarlemsche Orkest Vereniging (HOV), die in 1953 werd omgezet in het Noordhollands Philharmonisch Orkest (NPhO). Voor kamermuziek was er de Tuinzaal, die ook als foyer kon worden gebruikt.

In de jaren zeventig trok de gemeente het cultuurbeleid naar zich toe en nam de exploitatie van het Concertgebouw en de Stadsschouwburg Haarlem zelf ter hand. In drie fasen, in 1973, 1977 en 1986, vonden aan het Concertgebouw belangrijke verbouwingen plaats.

In 1999 werd besloten het te kleine, verouderde en wat verwaarloosde Concertgebouw te restaureren en uit te breiden. In 2001 sloot het gebouw en startte de nieuw- en verbouw. De nieuwbouw is in feite om het oude gebouw heen gebouwd. Tijdens de verbouwing werd de Grote Zaal gerestaureerd, inclusief het Cavaillé-Coll-orgel waarvan de kas, die sinds de jaren zeventig roomwit was, de bruine kleur terugkreeg. De Kleine Zaal is onderdeel van de nieuwbouw en heeft een amfitheaterachtige opstelling. Architect van de nieuw- en verbouw was Frits van Dongen, die ook het Theatercomplex 'De Harmonie' in Leeuwarden, 'De Landtong' op de Kop van Zuid in Rotterdam en de Heineken Music Hall in Amsterdam bouwde.

Op 14 oktober 2005 opende de nieuwe concertzaal zijn deuren. Het Concertgebouw Haarlem heet sindsdien Philharmonie Haarlem. Er zijn vijf zalen:

de Grote Zaal (1228 personen), in 2013 opnieuw verbouwd tot een multifunctionele zaal met een flexibel stoelenplan en een beweegbare vloer, waardoor het aantal gebruiksmogelijkheden is vergroot.
de Kleine Zaal (415 personen)
de Blauwe Zaal
de Van Warmerdam Zaal
de Van Beinum Zaal, [3] genoemd naar dirigent Eduard van Beinum die van 1927 tot 1932 de HOV dirigeerde.
De nieuwbouw van de Philharmonie is geheel met glas bekleed. Dit glas is bedrukt met een grafische notatie van het muziekstuk Klokken voor Haarlem van Louis Andriessen, dat werd gespeeld tijdens de opening in 2005.

Intussen was het NPhO in 2002 opgegaan in het orkest Holland Symfonia, dat vaste bespeler bleef van de Philharmonie, maar door bezuinigingen in 2013 geen functie als symfonieorkest meer heeft. Het Nederlands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Kamerorkest hebben deze taken overgenomen en geven nu concerten in de Philharmonie. Daarnaast wordt het gebouw gebruikt voor vele andere voorstellingen en uitvoeringen in diverse muziekgenres en kunstvormen.