Thermenmuseum in Heerlen (Limburg)

In 1940 werd in het centrum van Heerlen het fundament ontdekt van een thermencomplex, het tot nu toe belangrijkste bouwwerk van de Romeinse nederzetting Coriovallum. Een boer die het braakliggende grasland aan het omploegen was bleef op 18 juni van dat jaar met zijn ploeg in een deel van zuilschacht steken. Later werden nog drie zuilfragmenten gevonden. Een aantal dagen later begon amateurarcheoloog dr. H.J. Beckers, geholpen door vrijwilligers, met een grote opgraving en in 1941 waren de voor Nederland imposante archeologische resten blootgelegd. Men dekte het terrein af met een laag zilverzand met de bedoeling om het later weer te ontgraven. Dat gebeurde eerst in 1975, waarna de opgraving werd opgenomen binnen de muren van een nieuw museumcomplex. Het Thermenmuseum is sinds 1977 geopend voor publiek.

Het belang van de vondst werd vrijwel meteen ingezien. In 1948 publiceerde A.E. van Giffen 'Thermen en castella te Heerlen-Coriovallum', het eerste en tot nu toe enige wetenschappelijk rapport over dit Romeins badhuis. Van Giffen concludeerde dat het badhuis in twee fasen gebouwd was: de eerste fase rond 100 na Christus en enkele decennia later een uitbreiding en verbouwing. Hoewel het opgaande muurwerk bijna geheel verdwenen is, kan men zich aan de hand van funderingen en vloerniveaus nog een goede voorstelling maken van het badhuis. Het bestond uit een ommuurd terrein met daarbinnen een badgebouw van 50 bij 50 meter. Via een overdekte zuilengalerij kwam men achtereenvolgens in een kleedruimte (apodyterium), een zweetruimte (sudatorium), twee dompelbaden (frigidaria), een verwarmde massageruimte (tepidarium) en een warmwaterbad (caldarium). Indrukwekkend zijn de restanten van het hypocaustum (vloerverwarmingssysteem). Ook is een fragment van een mozaïekvloer in één van de frigidaria bewaard gebleven. Buiten was er nog een openluchtbad (natatio), kon er gesport worden in een speciaal daarvoor aangelegde ruimte (palaestra), en waren er toiletten en kleine winkeltjes.

In 2013 luidde consevator en archeoloog Karen Jeneson de noodklok met de mededeling dat de opgravingssite op 17 plaatsen instabiel is en op zeker 138 plekken beschadigd. De beschadigingen zijn ontstaan enerzijds door de onmuseale klimaatomstandigheden in de museumhal met extreme temperatuurschommelingen en te hoge vochtigheidsgraad, anderzijds door bezoekers die over de balustrade klimmen en zich op het terrein begeven.