Slaapwandelen is misschien niet het juiste woord voor alle nachtelijke activiteiten die slaapwandelaars ondernemen: uit het venster klimmen, de woonkamer herinrichten, schransen, praten, drank uitschenken, ... En dat allemaal met de ogen wijd open en de zintuigen op scherp. Het is een mysterieuze lijn tussen droom en werkelijkheid die de slaapwandelaar bewandelt. Wij ontrafelen een deel van het mysterie.

Parasomnia
Slaapwandelen is een parasomnia. Dat zijn slaapstoornissen die zich voordoen tijdens de slaap. Voorbeelden van andere parasomnia zijn knarsetanden, nachtmerries, nachtelijke angstaanvallen, praten of hoofdbonken. Slaapwandelaars staan op en lopen rond terwijl ze slapen. Dit gebeurt meestal in het begin van de nacht; tijdens de derde en vierde (niet-REM)fase van je slaap, in de eerste of tweede slaapcyclus. Het kan dus ook meer dan één keer per nacht gebeuren. Een slaapwandeling kan enkele minuten tot een half uur duren.

Actieve slaapwandeling
Tijdens de slaapwandeling draaien je zintuigen op volle toeren. Je ogen zijn open, maar je hebt een verdwaasde blik. Sommige slaapwandelaars praten of roepen en geven mompelend antwoord op vragen. Je ziet wel iets maar je coördinatie laat te wensen over. Meestal doe je bizarre dingen als meubelen verzetten, urineren in de vuilbak, uit het venster klimmen, … Het komt ook voor dat slaapwandelaars de koelkast plunderen. Wat je ook uitspookt, één ding staat vast: de volgende dag herinner je je niets meer van je nachtelijke escapades. Tijdens het slaapwandelen functioneert je geheugen namelijk niet.

Bevorderende factoren
Slaapwandelen komt vooral voor bij kinderen tussen de vier en twaalf jaar; ongeveer vijftien procent heeft er last van. Door emotionele spanningen, oververmoeidheid en koorts kan de kans op een nachtelijke wandeling stijgen. Bij volwassenen komt het af en toe voor, en dan vooral  door oververmoeidheid, stress, alcoholmisbruik of door het gebruik van bepaalde geneesmiddelen. Slaapwandelen is vaak erfelijk bepaald; als één van je ouders het heeft (gehad), heb je dubbel tot driedubbel zoveel kans om het ook te krijgen. Andere bevorderende factoren zijn:

• slaaptekort
• overactieve schildklier
• migraine
• hoofdletsel
• beroerte
• apneu
• andere slaapstoornissen
• jetlag
• niet-vertrouwde omgeving
• lawaai of licht

Minimaal gevaar 
Slaapwandelen op zich is totaal ongevaarlijk, vooral voor kinderen. Wanneer ze ouder worden, verdwijnt het vanzelf. Het enige gevaar bij slaapwandelen is dat je je pijn kunt doen. Er zijn namelijk slaapwandelaars die gevaarlijk toeren uithalen zoals uit het venster klauteren, op het dak klimmen of zelfs autorijden. Het belangrijkste is dus pijnlijke nachtwandelingen te voorkomen.

• Sluit ramen en deuren naar buiten af.
• Zorg dat er geen rommel slingert op de slaapkamervloer.
• Bevestig een belletje aan de slaapkamerdeur zodat de medebewoners gewekt worden of gebruik een babyfoon.
• Verwijder zoveel mogelijk gevaarlijke objecten uit het huis. 

Wekken of laten wandelen?
Je hoort en leest vaak dat de slaapwandelaar niet gewekt mag worden tijdens zijn slaapwandeling, maar klopt dat ook? Eerst en vooral is het al een hele klus om een slaapwandelaar te wekken. Als het je lukt, zal hij of zij verward zijn, terwijl sommigen, vooral mannen, zelfs agressief kunnen zijn. Een slaapwandelaar wakker maken kan op zich geen kwaad, maar is niet nodig. Spreek de slaapwandelaar zachtjes toe en begeleid hem rustig naar zijn of haar bed.

Tips voor slaapwandelaars
Slaapwandelen is geen ziekte en op zich ongevaarlijk. Het is dan ook niet nodig om er medicatie voor te nemen. Als dit toch gebeurt, gaat het meestal om benzodiazepines in een lichte dosis. Wil je geen medicatie nemen, maar de kans op slaapwandelen toch minimaliseren, probeer dan het volgende:

• Vermijd stress en oververmoeidheid.
• Ga voor een vast, ontspannend slaapritueel.
• Doe ontspannings- of ademhalingsoefeningen.
• Raadpleeg je huisarts als je medicatie neemt.
• Probeer eens hypnose.

Ben jij een nachtuil of een vroege vogel? Doe de test!